Ecologisch Tuinieren in Potten en Bakken

Deze blogpost is gebaseerd op de workshop gegeven door Sylvia tijdens het Reclaim the Seeds festival in Amsterdam, waar liefhebbers van duurzaam tuinieren, zaden behoud en voedselsoevereiniteit samenkomen om kennis en zaden uit te wisselen.

(Please scroll down for English)

Tuinieren op woonboot / Gardening on a houseboat

Eetbare steden creëren: voedsel verbouwen zonder tuin

Heb je weleens met een verlangend hart naar die prachtige moestuinen gekeken en gedacht: "Dat wil ik ook, maar ik heb geen tuin"? Je bent niet alleen! Hoewel de volle grond ideaal is, hoeft gebrek aan een tuin je niet tegen te houden. Of je nu een zon rijk balkon hebt, een kleine binnenplaats vol tegels, een vensterbank met ochtendzon of zelfs woont op een woonboot – overal is ruimte voor eetbaar groen.

Mijn eigen reis in potten tuinieren begon uit noodzaak toen ik woonde in de Amsterdamse Jordaan, maar groeide uit tot een passie. Er is iets magisch aan het zien ontkiemen van een zaadje dat je zelf hebt geplant, aan het plukken van verse kruiden voor je avondmaaltijd, direct van je vensterbank. En het is veel toegankelijker dan je denkt.

Potten tuinieren biedt unieke voordelen. Je kunt je planten precies daar zetten waar ze het beste gedijen – die tomaten in de volle zon, je muntplant op een koeler plekje. Je kunt je tuin letterlijk met je meeverhuizen of naar binnen halen als de vorst dreigt, zoals ik dat doe met mijn favoriete Lemon verbena voor Verveine thee. En voor wie niet zo makkelijk kan bukken, brengen verhoogde bakken het tuinieren binnen handbereik.

Je eerste potten kiezen: persoonlijk en praktisch

Bij het starten van je pottentuin draait het allemaal om karakter en praktische overwegingen. Die terracotta potten geven niet alleen een mediterrane sfeer aan je balkon, ze zijn ook een goede optie voor kruiden die van droge omstandigheden houden, zoals tijm, rozemarijn en oregano. De klei ademt namelijk, waardoor de grond eerder opdroogt – precies wat deze kruiden nodig hebben.

Voor vochtigere planten zoals basilicum, munt of veel groenten, werken plastic potten beter. Ze houden het vocht langer vast en zijn licht, handig als je je pottentuintje regelmatig wilt verplaatsen. Vanuit ecologisch perspectief is hergebruik van bestaande plastic potten of bakken een prima optie.

Houten bakken geven een natuurlijke, warme uitstraling aan je balkon of terras. En wist je dat je zelfs in gewone zakken prima aardappels kunt kweken? Je kunt de zakken uitrollen en de planten aanaarden naarmate ze groeien – een prachtig gezicht én een rijke oogst.

Begin met potten van minimaal 10 cm diep voor kruiden en bladgroenten, maar geef wortelgroenten, bessenstruikjes en fruitboompjes meer ruimte om te wortelen. Vergeet niet dat een flinke pot met aarde en een volwassen plant zwaar kan worden – houd rekening met zo'n 25 kg voor een grote tomaten plant in pot! En heel belangrijk: zorg altijd voor goede afwatering. Dus maak gaatjes in de bodem van je pot of bak. Niets is zo dodelijk voor potplanten als natte voeten door stagnerend water.

verhoogde bak cortenstaal / raised bed corten steel

De aarde waar alles begint: ecologisch en levend

De geheime kracht van een succesvolle pottentuin schuilt in de grond. Goedkope potgrond uit bevat vaak turf (niet duurzaam) en kunstmest – niet ideaal als je ecologisch wilt tuinieren. Turf komt uit hoogveengebieden die duizenden jaren nodig hebben om te vormen en essentieel zijn voor CO2-opslag en biodiversiteit – kies daarom voor turfvrije alternatieven. Gelukkig is er ook biologische potgrond te koop. Of meng het met kokosvezel, dat licht is en water beter vasthoudt. Het komt weliswaar van ver, maar wordt sterk gecomprimeerd vervoerd, wat de milieu-impact beperkt. Potgrond kun je ook prima hergebruiken. Aan het eind van het seizoen haal ik de dikke wortels eruit, meng ik er wat verse compost doorheen en het is klaar voor een nieuwe ronde. Wil je leren hoe je zelf potgrond kunt maken? Bekijk onze handige instructievideo: Maak je eigen potgrond.

Het geheim van de juiste planten op de juiste plek

Een van de meest waardevolle lessen die ik leerde: kies planten die passen bij jouw specifieke omstandigheden, niet andersom. Heb je een zonovergoten balkon op het zuiden? Dan zullen tomaten, pepers, courgettes, pompoenen, aubergines, paprika's en vijgen het daar fantastisch doen. Die beschutte plek tegen een witte muur? Een perfect microklimaat voor warmte minnende planten!

Maar wat als je balkon vaak in de schaduw ligt of veel wind vangt? Kies dan voor eetbare schaduw liefhebbers zoals bosaardbei, hosta, kruisbessen, frambozen, daslook, postelein of verschillende bladgroenten. Ze gedijen prima met minder zon en geven je alsnog een heerlijke oogst.

Het seizoen bepaalt mede wat je kunt planten. In het vroege voorjaar, zelfs vanaf maart, kun je al aan de slag met radijs, snijbiet, rucola, tuinbonen en bieslook. Warmte minnende gewassen als tomaten, pepers en aubergines moeten wachten tot na de ijsheiligen (half mei). En voor de herfst en winter zaai je veldsla, winterpostelein en boerenkool. Ook de palmkool of Cavolo nero is vorstbestendig– zo blijft je pottentuin jaarrond productief.

Heb je weinig horizontale ruimte? Denk verticaal! Laat planten klimmen langs bamboestokken of wilgentakken in een tipi-vorm. Peultjes, bonen, klimmende tomaten, Oost-Indische kers en zelfs pompoenen kunnen de hoogte in, waardoor je meer kunt kweken op dezelfde vierkante meters. Voor klimmers heb je wel diepere potten nodig – ze wortelen dieper naarmate ze hoger groeien.

Van zaadje tot oogst

Er is iets diep bevredigends aan het zien ontkiemen van je eigen zaadjes. Voor een vroege start kun je binnen voor zaaien in kleine potjes. Zodra de zaailingen stevig genoeg zijn en het weer het toelaat, verplant je ze naar hun definitieve plek buiten.

Direct in potten zaaien kan natuurlijk ook – het is zelfs ideaal voor wortelvormende groenten die niet graag verstoord worden. Maak de grond licht vochtig, zaai niet te dicht op elkaar, en bedek de zaadjes met een laagje potgrond ongeveer twee tot drie keer zo dik als het zaadje zelf. Als je met gekochte plantjes begint, plant ze dan zo snel mogelijk na aankoop en zet ze niet gelijk in de volle zon. Laat ze even wennen.

Verzorging

Het grootste verschil tussen volle grond en potten tuinieren is de aandacht die je planten nodig hebben. In potten droogt de grond sneller uit. Water geven is een kunst op zich. Gebruik het liefst regenwater of opgevangen water waarin je groenten hebt gewassen. Voel met je vinger in de grond om te checken of water nodig is – de bovenkant kan droog lijken terwijl het eronder nog vochtig is. Voor jonge zaailingen werkt een plantenspuit perfect.

En ga mulchen – het bedekken van de aarde met een beschermlaag. Dit kan compost zijn, fijn gehakseld stro of zelfs bladeren. Mulch houdt vocht vast, onderdrukt onkruid en voegt langzaam voedingsstoffen toe.

Voor extra voeding kun je kiezen uit talloze ecologische opties. Een verdunde mix van brandnetels die een week heeft gestaan in water is een krachtige, gratis plantenboost. Ook bananenschillen en compost uit je wormenbak zijn perfecte natuurlijke voedingsbronnen.

Ga je op vakantie? Vraag een plantenvriend om water te geven, zet potten tijdelijk bij de buren, of bereid je voor: zaai niets nieuws in de maand voor je vertrek en oogst alles wat rijp is.

Oogst saladbar / Container gardening harvest

De Saladbar – een gezonde polycultuur

Wil je morgen beginnen en snel resultaat zien? Start dan met je eigen "saladbar" – een mix van bladgroenten en kruiden in één bak die je het hele jaar door van verse oogst voorziet.

Begin in het voorjaar met het zaaien van radijsjes, verschillende slasoorten, mizuna, tatsoi en rucola. Het mooie van deze planten is dat je ze kunt blijven plukken – knip gewoon de buitenste bladeren af en ze groeien vrolijk door. Wordt het te vol? Dun uit en eet de zaailingen als heerlijke kiemgroente.

Rond eind mei, als de zomer nadert, vul je lege plekken op met eetbare bloemen zoals goudsbloem en Oost-Indische kers. Voeg basilicum en koriander toe voor extra smaak, en zet er een struiktomaat tussen voor zoete, zelfgekweekte tomaatjes direct in je salade.

Plan vooruit: plant in de zomer al wat palmkool voor de wintermaanden. In de herfst zaai je op lege plekken winterpostelein, veldsla en spinazie die de kou goed kunnen verdragen. Zet potten wat dichter bij elkaar voor beschutting en geef ze een extra mulchlaag tegen de kou.

Met deze aanpak heb je letterlijk alle seizoenen verse blaadjes om te plukken. Van je eigen balkon, in je eigen tempo, helemaal biologisch. En de smaak van zelfgekweekte groenten overtreft alles wat je in de winkel kunt kopen.

Deze blogpost is gebaseerd op de workshop "Ecologisch Tuinieren in Potten en Bakken" gegeven door Sylvia tijdens het Reclaim the Seeds festival in Amsterdam. Heb je de workshop gemist? Geen zorgen! Met deze gids kun je alsnog aan de slag met je eigen ecologische pottentuin. En hopelijk zien we je volgend jaar bij het festival, waar we samen blijven werken aan zaden behoud, voedselsoevereiniteit en praktische kennis over duurzame voedselproductie - zelfs op de kleinste ruimtes.

Ecological container gardening

This blog post is based on the workshop given by Sylvia during the Reclaim the Seeds festival in Amsterdam, where enthusiasts of sustainable gardening, seed preservation, and food sovereignty come together to exchange knowledge and seeds.

Creating edible cities: growing food without a garden

Have you ever looked longingly at beautiful vegetable gardens and thought: "I want that too, but I don't have a garden"? You're not alone! While growing in open soil is ideal, not having a garden shouldn't hold you back. Whether you have a sunny balcony, a small paved courtyard, a windowsill with morning sun, or even live on a houseboat – there's space for edible greenery everywhere.

My own journey with container gardening began out of necessity when I lived in Amsterdam's Jordaan district, but it grew into a passion. There's something magical about watching a seed you've planted sprout, about picking fresh herbs for your evening meal, right from your windowsill. And it's much more accessible than you might think.

Container gardening offers unique advantages. You can place your plants exactly where they thrive best – tomatoes in full sun, your mint plant in a cooler spot. You can literally move your garden with you or bring it indoors when frost threatens, as I do with my favorite lemon verbena for verveine tea. And for those who can't bend easily, raised containers bring gardening within reach.

Choosing your first containers: personal and practical

When starting your container garden, it's all about character and practical considerations. Terracotta pots don't just give your balcony a Mediterranean atmosphere; they're also a good option for herbs that prefer dry conditions, like thyme, rosemary, and oregano. The clay breathes, causing the soil to dry out faster – exactly what these herbs need.

For more moisture-loving plants like basil, mint, or many vegetables, plastic pots work better. They retain moisture longer and are lightweight, convenient if you want to move your container garden regularly. From an ecological perspective, reusing existing plastic pots or containers is a great option.

Wooden boxes give your balcony or terrace a natural, warm look. And did you know you can even grow potatoes in ordinary bags? You can unroll the bags and hill up the plants as they grow – a beautiful sight and a rich harvest.

Start with containers at least 10 cm deep for herbs and leafy greens, but give root vegetables, berry bushes, and fruit trees more room to root. Remember that a large pot with soil and a mature plant can be heavy – account for about 25 kg for a large tomato plant in a pot! And very importantly: always ensure good drainage. Make holes in the bottom of your pot or container. Nothing is more fatal for container plants than wet feet from stagnant water.

The soil where everything begins: ecological and alive

The secret power of a successful container garden lies in the soil. Cheap potting soil often contains peat (not sustainable) and artificial fertilizers – not ideal if you want to garden ecologically. Peat comes from peatlands that take thousands of years to form and are essential for CO2 storage and biodiversity – therefore choose peat-free alternatives. Fortunately, organic potting soil is also available. Or mix it with coconut fiber, which is light and retains water better. It does come from far away, but is transported in a highly compressed form, which limits the environmental impact. Potting soil can also be reused perfectly. At the end of the season, I remove the thick roots, mix in some fresh compost, and it's ready for another round. Want to learn how to make your own potting soil? Check out our handy instructional video: Make your own potting soil.

The secret of the right plants in the right spot

One of the most valuable lessons I learned: choose plants that suit your specific conditions, not the other way around. Do you have a sun-drenched south-facing balcony? Then tomatoes, peppers, zucchini, pumpkins, eggplants, bell peppers, and figs will do fantastically there. That sheltered spot against a white wall? A perfect microclimate for heat-loving plants!

But what if your balcony is often in the shade or catches a lot of wind? Choose edible shade-lovers like wild strawberries, hosta, gooseberries, raspberries, wild garlic, purslane, or various leafy greens. They thrive with less sun and still give you a delicious harvest.

The season also determines what you can plant. In early spring, even from March, you can already start with radishes, Swiss chard, arugula, broad beans, and chives. Heat-loving crops like tomatoes, peppers, and eggplants need to wait until after the last frost (mid-May). And for fall and winter, you sow lamb's lettuce, winter purslane, and kale. Cavolo nero is also frost-resistant – keeping your container garden productive year-round.

Have limited horizontal space? Think vertical! Let plants climb along bamboo poles or willow branches in a teepee shape. Peas, beans, climbing tomatoes, nasturtium, and even pumpkins can grow upward, allowing you to grow more in the same square footage. For climbers, you'll need deeper pots – they root deeper as they grow taller.

From seed to harvest

There's something deeply satisfying about watching your own seeds germinate. For an early start, you can pre-sow indoors in small pots. Once the seedlings are sturdy enough and the weather permits, you transplant them to their final place outdoors.

Direct sowing in containers is certainly possible too – it's even ideal for root-forming vegetables that don't like to be disturbed. Make the soil slightly moist, don't sow too close together, and cover the seeds with a layer of potting soil approximately two to three times as thick as the seed itself. If you start with purchased plants, plant them as soon as possible after purchase and don't put them in full sun right away. Let them acclimate.

Attention

The biggest difference between open soil and container gardening is the attention your plants need. The soil in containers dries out faster. Watering is an art in itself. Preferably use rainwater or captured water in which you've washed vegetables. Feel the soil with your finger to check if water is needed – the surface can look dry while it's still moist underneath. A plant mister works perfectly for young seedlings.

And start mulching – covering the soil with a protective layer. This can be compost, finely chopped straw, or even leaves. Mulch retains moisture, suppresses weeds, and slowly adds nutrients.

For extra nutrition, you can choose from numerous ecological options. A diluted mix of nettles that has stood in water for a week is a powerful, free plant boost. Banana peels and compost from your worm bin are also perfect natural nutrient sources.

Going on vacation? Ask a plant-friend to water, temporarily place pots with neighbors, or prepare: don't sow anything new in the month before your departure and harvest everything that's ripe.

The salad bar – A healthy polyculture

Want to start tomorrow and see quick results? Start with your own "salad bar" – a mix of leafy greens and herbs in one container that provides you with fresh harvests throughout the year.

Begin in spring by sowing radishes, different lettuce varieties, mizuna, tatsoi, and arugula. The beauty of these plants is that you can keep picking them – just cut off the outer leaves and they'll happily continue growing. Getting too crowded? Thin out and eat the seedlings as delicious microgreens.

Around the end of May, as summer approaches, fill empty spots with edible flowers like marigold and nasturtium. Add basil and coriander for extra flavor, and put a bush tomato in between for sweet, homegrown cherry tomatoes directly in your salad.

Plan ahead: in summer, plant some Cavolo nero for the winter months. In autumn, sow winter purslane, lamb's lettuce, and spinach in empty spots – they tolerate cold well. Place pots closer together for shelter and give them an extra layer of mulch against the cold.

With this approach, you literally have fresh leaves to pick in all seasons. From your own balcony, at your own pace, completely organic. And the taste of homegrown vegetables surpasses anything you can buy in stores.

This blog post is based on the "Ecological Container Gardening" workshop given by Sylvia during the Reclaim the Seeds festival in Amsterdam. Did you miss the workshop? No worries! With this guide, you can still get started with your own ecological container garden. And hopefully, we'll see you at next year's festival, where we continue working together on seed preservation, food sovereignty, and practical knowledge about sustainable food production – even in the smallest spaces.

BACK TO TOP

Grow with us -3